چهل و هشتمین نشست حلقه نظام ساز با موضوع طراحی رشته فقه الحکومة

حجت الاسلام همتی :

بحث کلانی که بیش از 40 جلسه برگزار گردید  نظریه و ساختار  کلان فقه نظام ساز بود که در حال جریان است  مبنای کلانی که اتخاذ شد بر اساس اندیشه امام ره ، اینکه فقه ناظر به تشکیل حکومت و اداره آن است . در مرحله بعد  قرار شد زیر مجموعه کلان  فقه نظام ساز ، رشته فقه الحکومه طراحی  و اجرا گردد  تصاویر مختلفی از فقه الحکومه وجود دارد گاهی  ناظر به ابواب سیاسی فقه است ؛ مثل بحث جهاد، قضا ، وامربه معروف وولایت فقیه است گاهی تصویر از فقه الحکومه ناظر به فقه سیاسی و کنش فقها در طول تاریخ  ودر حال حاضر در نسبت با حکومت  است .

با توجه به مبنایی که در بحث فقه نظام ساز اتخاذ شده اگر بخواهیم این رشته را طراحی کنیم ، باید منطق این قضیه کشف بشود ؛ مبانی ای که در بحث فقه الحکومه هست روشی که باید به آن بپردازیم و منابعی که در این قضیه هست .
آیت الله رشاد :

دوستان نظر بدهند  چه موادی لازم است در این رشته لحاظ شود .  اصل را بر این میگذاریم تنظیم بر اساس ارکان کمابیش پذیرفته شده دولت باشد . من 9 قسم پیشنهاد داده بودم . که اگر فقه الحکومه را رشته قلمداد کنیم اینها محورهای آن خواهند شد .
الان بگویید طلبه دانش پژوه فقه السیاسه و فقه الحکومه لازم است بخواند .

حجت الاسلام مهاجرنیا :

من پیشنهاد میکنم مبنا را بر همین تقسیم بندی مقام معظم رهبری که در مراحل 5 گانه انقلاب گذاشتند بگذاریم و فقه الحکومه را تعریف کنیم .

مخاطب و موضوع فقه ما در بحث حکومت حداقل 3 بحث اصلی دارد :
الف – اجتماع من حیث الاجتماع
ب – فقه شهروندی یا فقه الشعب
ج – فقه شهریاری که کارگزاران و حاکمان هست 
اگر فقه الحکومه در این سه متمرکز شود بنظرم چیزی کم ندارد .

حجت الاسلام غنوی :

الف – ما نباید بحث را از جایی شروع کنیم که یک حکومتی تشکیل میشود ؛ بلکه باید به فرآیند شکل گیری حکومت    یعنی همان بحث قدرت در علوم سیاسی هم توجه داشته باشیم .
ب – شما در این فرآیند با گروه ها و مجموعه های مختلفی مواجه میشوید و نوعی تنازعات شکل میگیرد ؛ اینکه در این فضا و نحوه تعامل این قدرت سیاسی تازه با سایر قدرتها حالا چه در فضای گذشته و قدیم ، چه در فضای امروز ما چه مسائل و چه راهکارهایی از فقه میتوانیم داشته باشیم خودش محل گفتگو است .
حجت الاسلام واسطی :

اگر بخواهیم چیزی را طراحی کنیم باید تابعی از نقشه شبکه مسائلش باشد .
بر اساس همین شبکه مسائل منطق طراحی و روش طراحی شکل میگیرد ؛ در منطق طراحی ما تعریفی را که در فضای سیاست داریم پایه قرار میدهیم و بر اساس آن تعریف نقشه را گسترش میدهیم . اگر تعریف سیاست مدل اعمال قدرت در کلان جامعه باشد هرکدام از این کلمه ها یکی از مناطهای شکل دهی به این سر فصلهاست .
الف – دید کلان و تفاوت کلان با خرد را لازم دارد
ب – دید ساختارشناس و فرآیند شناس را لازم دارد : از دیدهای افرادی ، جمعی ، عامهای استغراقی و … باید عبور کرده باشد

آیت الله رشاد :

خوب بود بارش فکری انجام شد .
کلام سیاسی باید باشد . فلسفه سیاسی باید باشد . البته الان داریم فهرست پیشنهاد میکنیم و این بایدها بعد از تصویب قطعی میشود . اندیشه سیاسی متفکران مسلمان و تاریخ فقه الحکومه ؛ که در واقع هم متفکران هم فقیهان ؛ روش شناسی فقه الحکومه را فرمودند ؛ قواعد فقهی فقه السیاسه ؛ آیات الاحکام فقه سیاسی ؛ احادیث فقه سیاسی ؛ فلسفه اخلاق معطوف به نسبت و مناسبات اخلاق با فقه ؛ الگوهای دولت اسلامی آقای غنوی فرمودند . ما نمیتوانیم نظامهای اسلامی داشته باشیم بلکه میتوانیم الگوهای مختلفی داشته باشیم برای پیاده کردن همان نظام اسلامی .
بعضی عنوانها مثل فقه نظارت گفته شد که باید اینها را در محورهای اصلی فقه الحکومه بگنجانیم و مستقل نیستند ؛ چون چیزهای دیگری هستند که ماهیت نظارتی دارند . فقه نهادهای سیاسی که باید ببینیم نسبتش به نظام چیست چون نهاد و نظام با هم متفاوتند ؛ دوائر غیر از نظام است چنانکه الگو غیر از نظام است . آشنایی با مظان و مواطن فقه الحکومه در فقه موجود ؛ شبکه مسائل سیاسی که آقای واسطی فرمودند و مجموعه نکاتی که مطرح کردند .
آقای غنوی فرمودند چگونگی تکون امامت که اصطلاحا میگویند طرق انعقاد امامت ؛ فقه الثوره میتواند جزء این باشد که میتوانند یک محور به حساب آیند اما باید دید این خودش یک قسم مستقلی خواهد بود یا اینکه باید در یک محوری مثل فقه الولایه باید بگنجد .
9 محوری که برای کل فقه الحکومه عرض کردم :
1 – فقه الحکم : آنچه به مبادی السیاسه و امهات مسائل فقهیا مربوط میشود قبل از اینکه وارد ارکان دولت بشویم .
2 – فقه الولایه : من فکر میکنم طرق انعقاد امامت باید اینجا قرار بگیرد . فقه الثوره هم یکی از طرق انعقاد امامت است .